inzicht in moeilijk gedrag

ABC-schema

Om inzicht te krijgen in probleemgedrag maken we er een functieanalyse van. Met het ABC-schema proberen we een beeld te krijgen van de functie van het gedrag, of anders gezegd: levert het gedrag winst of verlies op?

A. context
In de A-kolom beschrijven we de context: alles dat kenmerkend is voor de situatie waarin het gedrag optreedt. Dit zijn ook dingen die vooraf gaan aan het gedrag.
De centrale vraag hierbij is: wat in de context lokt het gedrag uit?
Je kan deze analyse maken van situaties waarin het gedrag zelden of niet voorkomt.
Bv.: op de speelplaats, grote broer is aan het plagen, bij het slapen gaan.
   
B. gedrag
In de B-kolom noteren we het (ongewenste of gewenste) gedrag in concreet observeerbare termen.
Bv.: slaan, schreeuwen, huilen of stil de vinger in de lucht steken,   ‘dankjewel’ zeggen, in de rij blijven staan.
    
C. gevolgen
In de C-kolom beschrijven we de gevolgen. We noteren zowel positieve als negatieve gevolgen in termen van winst (+) en verlies (-).
Bv.: andere kinderen in de klas lachen met gek gedrag (+) en de juf geeft een time-out (-).
Ook het onderscheid tussen gevolgen op korte en lange termijn kunnen hierin worden meegenomen.

Hoe ga je te werk?

Als je een ABC maakt, gebruik je de cameramethode. Stel jezelf als een camera op, die enkel klank en beeld waarneemt. Gedachten en gevoelens komen dus niet in het schema.

- Begin in de B-kolom en schrijf je wat je ziet en hoort.
- Vul daarna de A-kolom in. Vraag jezelf af wie of wat hoort bij deze situatie.
- In de C-kolom schrijf je wat volgt op het gedrag. Vraag jezelf af hoe dit gevolg invloed heeft op het gedrag. De invloed van een positief of negatief gevolg is niet altijd even duidelijk. Soms heeft een negatieve opmerking ongewild een positief effect.

Bijvoorbeeld: Fenne hangt tijdens de les rekenen onderuit in haar stoel. Opmerkingen helpen niet. In tegendeel, dan begint ze te zuchten of laat ze expres haar pennenzak vallen. Eén keer zette ze met haar stift een enorme streep op het blad van haar buur en heb je haar daarvoor aan de kant gezet. In alle andere lessen werkt Fenne heel leuk mee.

A B C
Rekenles 
Kinderen moeten zelfstandig oefeningen afwerken        
Hangt onderuit in haar stoel, laat pennenzak vallen, zet streep op blad van haar buur Opmerking juf, aan de kant (+)                

In dit voorbeeld kan je zowel de A- als de C-kolom aanpassen om goed gedrag in de B-kolom te ondersteunen. Hiervoor bestaat geen boek met ‘gouden aanpassingen’. Op maat werken is daarom noodzakelijk. Dit vraagt tijd, energie en… een goede camera.

Ga zelf aan de slag met de lege ABC-schema's die je in de bijlage hieronder vindt.